Bir yerin gelişmişlik göstergelerinden biri olan okur-yazar oranında, ülkemizin genelinde olduğu gibi Palu’da da son 50 yılda ilerleme sağlanmıştır.

Cumhuriyet öncesi dönemlerde eğitim ayrıcalıklı sınıflara hitap ediyordu. Ve halkın küçük bir bölümü okur-yazar durumundaydı. Ancak cumhuriyet döneminde eğitim alanındaki bir dizi inkılaplardan sonra halkın okur-yazarlık derecesi yükselmeye başlamıştır. Bu yükselmede köy enstitülerinin önemli faydaları olmuştur. Bunlara rağmen okul yetersizliği, öğretmen eksikliği ve halkın bir bölümünün özellikle kız çocukları okula göndermemedeki direnişleri ilçede okur-yazar oranını % 50’lelerin altında kalmasına sebep olmuştur. 2017 yılı verilerine göre, ilçede toplam 32 eğitim kurumu bulunmakta olup, bu kurumlarda 3239 öğrenci ve 268 öğretmen eğitim faaliyetlerinde bulunmaktadır. İlçede, kent ve kır yerleşmeleri arsında ciddi boyutlarda farklar görülmektedir. Kırsal yerleşmelerde okul ve öğretmen eksikliği eğitimin zaman zaman aksamasına neden olmuştur. Bu durumu engellemek için nüfusu az olan yerleşmelerde taşımalı eğitim yapılmaktadır. Aynı zamanda ilçe merkezinde açılmış olan YİBO’da, çevredeki bölgelerden getirilen öğrencilere eğitimlerini sürdürme imkânı tanınmıştır.

Palu ilçesinde, 2000 yılında 6 ve daha yukarı yaş grubundaki kişi sayısı 22080’dir. Bunların 16273 (% 73,7)’ü okuma yazma bilmektedir. Okuma yazma bilmeyenlerin sayısı ise 5806 (% 26,3)’dır. Cinsiyet türünde incelediğimizde erkeklerin kadınlara göre daha okuryazar olduğu görülmektedir. Palu ilçesinde okuryazar nüfusun eğitim düzeylerine göre durumunu incelediğimizde nüfusun % 39,8’i ilkokul mezunudur. Kırsal alanlarda sadece ilkokulların olması bu durum üzerinde etkili olmuştur. Sonraki eğitim kademelerinde okuryazar nüfus oranı hayli düşmüştür. İncelediğimizde % 35,7 gibi yüksek bir orandaki nüfus, okuryazar olduğu halde herhangi bir eğitim öğretim kademesinden mezun olamamıştır. Bu durum üzerinde, özellikle kırsal kesimlerde okuyan çocukların evin işlerine yardım etmesi için okulu yarıda bırakmalarından kaynaklanmaktadır. Lise ve yüksekokullarda okuyan nüfus incelendiğinde erkeklerin oranı kız çocuklarının oranına göre çok yüksektir. İlçede kırsal alanlarda ilkokul dışında ortaokul ve lise kurumlarının bulunmaması ve ailelerin kız çocuklarını dışarıya göndermemeleri bu durumu doğurmuştur. 2017 yılında Palu ilçesinde 6 ve daha yukarı yaş grubundaki kişi sayısı 16808’dir. Bunların 15273’ü (% 93,5) okuma yazma bilmektedir. Okuma yazma bilmeyenlerin sayısı ise 1039 (% 6,2)’dur. Okuma yazma bilenlerin cinsiyete göre durumunu incelediğimizde erkeklerin kadınlara göre önemli bir üstünlüğü bulunmaktadır. Okuma yazma bilmeyen nüfusun % 71’i kadınlardan oluşmaktadır. Son zamanlarda Anne-kız el ele, Haydi kızlar okula, Kardelenler vs gibi kampanyalar ve Halk eğitim merkezlerindeki okuma-yazma kursları okur-yazar oranını arttırmıştır. 2017 yılında okuma yazma bilen nüfusun, % 28,2’si ilkokul mezunu, % 18,1’i ilköğretim mezunu, % 19,7’si okuma yazma bilen fakat herhangi bir kurumdan mezun olmayan nüfus oluşturmaktadır. Nüfusun önemli bir kısmı okuma yazma bilmekte fakat herhangi bir eğitim kurumundan mezun olamamaktadır. Bu durum üzerinde etkili olan faktör, kırsal kesimlerde özellikle kesintisiz eğitimin 12 yıla çıkarılmasıyla kız çocuklarının eğitimlerini yarıda bırakmasıdır. Palu ilçesinde sayım yıllarına göre eğitimde okuryazarlık gün geçtikçe artmaktadır. Nitekim günümüzde bu oran % 94’lere kadar yükselmiştir.

KAYNAK

Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi

Uluslararası Palu Sempozyumu Bildiriler Kitabı

PALU İLÇESİNİN NÜFUS ÖZELLİKLERİ

Mustafa BAYRAK * Prof. Dr. Zeki BOYRAZ